Мақал мател төрт түлік мал туралы

Мақал-мәтелдер — қазақтың ауыз әдебиетінің бай мұрасы, олар халықтың өмірлік тәжірибесін, даналығын, ақыл-ойын бейнелейді. Төрт түлік мал (жылқы, сиыр, қой, түйе) қазақ халқының тұрмысында маңызды рөл атқарып, олар туралы көптеген мақал-мәтелдер шыққан. Осы төрт түлік туралы айтылатын бірнеше мақал-мәтелдерге тоқталайық:

1. «Жылқының құлағында алтын бар, түйенің өркешінде де алтын бар»
   Бұл мақалда жылқы мен түйенің әрқайсысының өз орны, маңызы бар екені айтылып отыр. Қазақтар жылқыны ерекше қастерлеген, себебі ол көлік, азық-түлік, байлық көзі болған. Түйе де дала өмірінде өте маңызды болған, оны ұзақ сапарларға, жүк тасымалдауға пайдаланған.

2. «Сиыр сүтін ішкен, көрінген жерді сүтке батырады»
   Сиыр жайлы бұл мақал сүттің құндылығын, сондай-ақ сиырдың шаруашылықтағы маңызды орнын көрсетеді. Сиыр — мал шаруашылығында ең кең таралған жануарлардың бірі, оның сүті мен еті адам өмірінде маңызды орын алады.

3. «Қойдың жүнін алған, терісін алды»
   Қой жайлы айтылған бұл мақалда қойдың барлық пайдалары мен ерекшеліктері сөз болады. Қойдан алынатын жүн, тері, ет, сүт сияқты өнімдер адамдардың өмірінде үлкен рөл атқарған, сондықтан қойды бағалаудың маңыздылығы да осы мақалдан байқалады.

4. «Түйе жүк көтереді, адам мүк көтермейді»
   Түйе — ауыр жүк көтеруге қабілетті жануар. Бұл мақал адам мен түйенің ерекшеліктерін салыстырып, түйенің күшін бағалайды. Қазақтар түйені арнайы ұзақ сапарларға, керуендерге қолданған, әрі ол шөлде төзімділігімен ерекшеленген.

5. «Құнан жыққанға дейін, биені жыққанға дейін»
   Бұл мақал жылқыға қатысты. Құнан (жас жылқы) мен биенің айырмашылығы, оларға күтім мен тәрбие көрсету қажеттілігі туралы айтады. Биенің жік шығару қабілеті де шаруашылық тұрғысынан маңызды болған, сондықтан оған ерекше назар аударылған.

Әрбір мақалда төрт түлік малдың адам өміріндегі орны мен маңызы, олардың беретін пайдасы мен шаруашылықтағы рөлі айқын көрініс табады. Бұл мақалдар қазақтың дәстүрлі шаруашылығымен байланысты және халықтың мал шаруашылығына деген терең құрметін білдіреді.