XIV Людовик және Ұлы Петр: кімнің билігі айтарлықтай шексіз болды

XIV Людовик пен Ұлы Петр екеуі де өз мемлекеттерінің ең ықпалды билеушілері болған және өздерінің биліктерін нығайту үшін көптеген реформалар мен өзгерістер енгізді. Алайда, олардың билік жүргізу тәсілдері мен шексіз биліктерінің дәрежесі әртүрлі болды, себебі бұл екі тарихи тұлғаның өмір сүрген әлеуметтік-саяси контексттері де өзгеше болды.

XIV Людовиктің шексіз билігі

Француз королі XIV Людовик (1643–1715), «Күн Королі» деп те аталады, абсолюттік монархияның символына айналды. Ол билікке келгеннен бастап, өз билігін орталықтандыруға бар күшін салды. Людовиктің билігі дәстүрлі билік бөлінісіне қарсы тұрып, оны толығымен өзіне бағындыру арқылы нығайтылды.

1. Абсолюттік монархия: Людовик абсолюттік монархияның ең жарқын өкілдерінің бірі болды. Ол мемлекетті «Мен мемлекетпін» (L'État, c'est moi) деп сипаттап, өзінің билігі шексіз екенін көрсетті. Бұл сөз оның барлық саяси шешімдер мен билік функцияларын жеке өзі басқарғанын білдіреді.

2. Шіркеу мен дінге бақылау: Людовик католик дінін күшейтіп, француз шіркеуін толық бақылауға алды. Ол Галикан шіркеуіне ықпалын нығайтып, папа билігіне қарсы әрекет етті.

3. Әкімшілік және қаржылық реформалар: Людовик Франциядағы барлық әкімшілік және қаржылық мәселелерді бақылайтын жүйені құрды. Ол дворяндардың артықшылықтарын азайтып, бюрократияны нығайту арқылы билікті орталықтандырды.

4. Версаль сарайы: Людовик Версаль сарайын салып, оны Францияның саяси орталығына айналдырды. Сарайда барлық маңызды саяси шешімдер қабылданды, және ол дворяндарды өз ықпалына түсіріп, олардың жеке билікке талпыныстарын әлсіретті.

Ұлы Петрдің шексіз билігі

Ресей патшасы Ұлы Петр (1682–1725), Петр І, Ресейдің европаландыруына және оның дамуына елеулі ықпал еткен тұлға ретінде танымал. Оның билігі де шексіз болды, бірақ ол көп жағдайда елді модернизациялауға бағытталды.

1. Мемлекетті модернизациялау: Петрдің басты мақсаты Ресейді европаландыру және оны қуатты мемлекетке айналдыру болды. Ол көптеген реформаларды жүзеге асырып, Ресейдің әскери, экономикалық және әкімшілік құрылымдарын жаңартты.

2. Шексіз билік және реформалар: Петрдің билігі абсолюттік болды, ол барлық реформаларды өз қолымен жүргізді. Мысалы, ол шіркеуді мемлекеттік бақылауға алды, Синод құрып, орыс православиелік шіркеуін өзінің саяси мақсаттарына бағындырды.

3. Әскер және флот реформалары: Петр Ресейдің қарулы күштерін жаңғыртты. Ол қуатты флот құрып, Батыс Еуропадағы елдердің тәжірибесіне сүйене отырып, армияны модернизациялады. Бұл реформалар оның билігінің мызғымас екендігін дәлелдеді.

4. Дворяндар мен элитаға бақылау: Петр дворяндар мен элитаны қатаң бақылауда ұстады. Ол қызметтік баспалдақтар жүйесін енгізіп, дворяндардан мемлекетке қызмет етуді талап етті. Бұл билікті одан әрі нығайтты.

5. Петербургтің құрылысы: Петр өз билігінің символы ретінде Санкт-Петербург қаласын салдырды. Бұл қала оның реформалық мақсаттарын және еуропалық құндылықтарды қабылдауын бейнелейтін болды.

Кімнің билігі шексіз болды?

Егер шексіз билік туралы сөз қозғайтын болсақ, екі билеуші де шексіз биліктің өкілдері болғанымен, олардың шексіз билікке қол жеткізу жолдары мен мақсаттары ерекшеленді. Людовик XIV өзінің билігін толығымен шоғырландырды және абсолютизмді орнатып, Францияның саяси өмірінде бірден-бір шешуші тұлғаға айналды. Оның билігі шексіздігімен ерекшеленді, себебі ол барлық саяси, қаржылық және діни мәселелерді өз қолында ұстады.

Ал Петр I Ресейді жаңғырту жолында билігін күшейтті. Ол да барлық саяси процестерді өзі бақылады, бірақ оның басты мақсаты — Ресейді еуропалық деңгейге көтеру болды. Петрдің реформаларының көпшілігі елді модернизациялауға бағытталды, бұл оның билігін де шексіз еткен.

Қорытындылай келе, Людовиктің билігі дәстүрлі абсолюттік монархияға негізделсе, Петрдің билігі реформалар арқылы шексіз болды. Людовиктің билігі ішкі саяси мәселелерді шешуге көбірек бағытталса, Петрдің билігі елді жаңғырту мен халықаралық аренада Ресейдің орнын нығайтуға бағытталды.