Казак халкынын салт дастурлери

Казақ халқының салт-дәстүрлері – бұл халықтың өмір сүру салтына, дүниетанымына, әлеуметтік құрылымына және табиғи ерекшеліктеріне байланысты қалыптасқан ғасырлар бойғы рухани және материалдық мәдениетінің ажырамас бөлігі. Бұл дәстүрлер ұрпақтан-ұрпаққа беріле отырып, қазақ халқының ұлттық болмысын, мәдени құндылықтарын сақтауға және дамытуға үлес қосты.

Негізгі салт-дәстүрлер

1. Туу мен балалық шаққа қатысты дәстүрлер:

   • Шілдехана: Жаңа туған нәрестенің құрметіне арналған мереке. Бұл – баланың өмірге келгеніне қуанып, жақындары мен туыстарын жинайтын мейрам.
   • Бесікке салу: Баланы алғаш рет бесікке бөлеу салты. Бесік – қазақтардың тұрмысында ерекше орын алатын киелі зат. Бұл дәстүр арқылы баланың ұзақ және салауатты өмір сүруіне тілектестік білдірілген.
   • Тұсаукесер: Баланың тәй-тәй басып, алғаш қадам жасаған кезінде ұйымдастырылатын рәсім. Баланың жолы ашық болсын деген ниетпен арқан кесіліп, өмір жолы сәтті болуына тілек білдіріледі.

2. Жастар мен неке құруға байланысты дәстүрлер:

   • Құда түсу: Екі жақтың (қыздың және жігіттің туыстарының) келісуі арқылы болашақ неке туралы келіссөз жүргізу. Бұл салт арқылы екі отбасы туыстық байланыс орнатады.
   • Беташар: Үйлену тойында келіннің бетін ашу рәсімі. Бұл рәсімде жас келінді туысқан жұртпен таныстырып, оған жаңа отбасының салт-дәстүрлерін қабылдауға жол ашылады.
   • Сырға салу: Қыз ұзатылар алдында құдалардың қызға сырға тағу рәсімі. Бұл болашақ үйленудің белгісі ретінде орындалады.

3. Қоғамдық және шаруашылық өмірге байланысты дәстүрлер:

   • Қонақжайлылық: Қазақтарда «қонақ келсе, құт келеді» деген түсінік бар. Қонақ күту, оған ерекше құрмет көрсету – халықтың бұлжымас дәстүрлерінің бірі.
   • Ас беру: Марқұмды еске алу мақсатында ас ұйымдастыру дәстүрі. Бұл халықтың рухани байлығы мен бір-біріне деген құрметінің көрінісі.
   • Сыйластық дәстүрлері: Үлкендерге құрмет көрсету, жас ұрпаққа өнеге беру – қазақ қоғамындағы маңызды әдеп-ғұрыптар.

4. Киіз үй және көшпелі өмірге қатысты дәстүрлер:

   • Киіз үйді тұрғызу және оны безендіру рәсімдері – қазақтардың көшпелі өмір салтының ажырамас бөлігі. Киіз үйге байланысты «Түндік ашу» және «Отау көтеру» сияқты дәстүрлер бар.

Рухани және мәдени маңызы

Қазақ халқының салт-дәстүрлері тек әлеуметтік қарым-қатынастарды реттеп қана қоймай, ұрпақтар сабақтастығын, табиғатпен үйлесімділікті және рухани құндылықтарды нығайтты. Бұл дәстүрлер қоғамдағы әр адамның орнын анықтап, бірлік пен ынтымаққа негізделген қазақ халқының мәдени ерекшелігін қалыптастырды.

Қазақ халқының салт-дәстүрлері қазіргі уақытта да өз маңыздылығын жоғалтқан жоқ, керісінше, ұлттық сана мен болмысты қайта жаңғыртуда басты рөл атқарып келеді.