Туған дала, табалап жатқан күліп, Жауларымен ісі жоқ мақтан біліп,
Мықтылығы дейсің бе кей ұлдарың
Тағдырыңды тартыпты көкпар қылып.

Топқа кіріп жүргендер төсін ұрып,
Алдыменен алса екен осыны ұғып,
Бармақ тістеп, бас шайқап өкінгеннің
Несі салт, несі дәстүр, несі ғұрып, – деген жолдардағы көркемдегіш құралдарды анықтаңыз, қолданысы мен мәтіндегі рөліне талдау жасаңыз.
СРОЧНО НУЖНО!!!

Бұл өлең жолдарында бірнеше көркемдегіш құралдар қолданылған, олар мәтіннің мағынасына тереңдік қосып, автордың сезімін, ой-пікірін айқындай түседі. Әрбір көркемдегіш құралдың рөліне тоқталып өтейік.

1. Метафора:

   • "Тағдырыңды тартыпты көкпар қылып" — бұл жолда автор туған даланың тағдырын көкпарға теңеп, халықтың тағдыры қалайша ойыншыққа айналғанын көрсетеді. Көкпар — қазақтың дәстүрлі ұлттық ойыны, бірақ оны тағдырға байланысты қолдану халықтың тағдырын ойын ретінде қолданып жатқандарды сынауды көрсетеді. Бұл метафора қоғамның тағдырының немқұрайлы шешілуін сынға алады.

   • "Бармақ тістеп, бас шайқап өкінгеннің" — бұл жерде бармақ тістеу және бас шайқау метафоралары өкініш пен налуды, кеш болғанда ғана түсінікке келуді білдіреді. Бұл метафораның рөлі — адамдардың уақытында түсінбегендіктен кейін өкініп қалатынын көрсету.

2. Эпитеттер:

   • "Туған дала" — "туған" сөзі эпитет ретінде қолданып, даланың қасиеттілігін, адам үшін ерекше орнын көрсетеді. Бұл эпитет арқылы ақын туған жерге деген ерекше махаббатын аңғартады.

   • "Жауларымен ісі жоқ мақтан біліп" — "мақтан біліп" эпитеті халықтың кейбір ұлдарының мақтаншақтығын, дандайсушылығын бейнелейді. Бұл халықтың бір бөлігінің намыссыздығын, жай ғана мақтанға сүйеніп жүргенін айқындайды.

3. Психологиялық параллелизм:

   • Өлеңнің жалпы құрылымында автор халықтың іс-әрекеттерін табиғат пен дәстүрлі мәдениет көріністерімен салыстырады. Мысалы, көкпар арқылы халықтың тағдырының қолында болмағандығын, бір-біріне лақтыру арқылы қайшылықтарға тап болатынын көрсетеді. Психологиялық параллелизм арқылы автор адамдардың мінезін табиғатпен байланыстырып, адам бойындағы кемшіліктер мен қоғамның ахуалын көрсетеді.

4. Риторикалық сұрақтар:

   • "Несі салт, несі дәстүр, несі ғұрып?" — автор осындай риторикалық сұрақтар арқылы қоғамның өзін-өзі сұраққа алып, сараптап көруін сұрайды. Бұл сұрақтар арқылы дәстүрдің мәнін жоғалтқандарды сынайды, егер дәстүр ұмытылса, оның салт екеніне, ғұрып екеніне күмән келтіреді. Автордың мақсаты — оқырманды ойландырып, қоғамның құндылықтарына сын көзбен қарауға шақыру.

5. Ирония:

   • Өлеңде жасырын ирония байқалады, әсіресе "Мықтылығы дейсің бе кей ұлдарың" деген жолдарда. Мұнда автор кейбір адамдардың шынайы мықтылығы жоқ екенін, олардың өздерін ғана "мықты" санайтынын ирониялық түрде жеткізеді. Иронияның қолданылуы арқылы автор қоғамның кейбір адамдарын сынға алып, олардың ішкі мазмұнын ашуға тырысады.

Мәтіндегі көркемдегіш құралдардың рөлі

Өлең жолдары арқылы автор оқырманға халықтың ішкі мәселелерін көрсетіп, ұлттық құндылықтардың жоғалып бара жатқанына, дәстүр мен ғұрыптың жойылу қаупіне назар аудартады. Автор қолданған көркемдегіш құралдар арқылы адамдардың бойындағы мақтаншақтық, салт-дәстүрге немқұрайлықпен қарау, өкініш сияқты қасиеттерін ашып көрсетеді. Мұндағы метафоралар мен эпитеттер халықтың бейнесін сомдап, мәтінге мән-мағына береді.