Пацешкі, прыказкі і загадкі пра сям’ю (мая падборка)

Ніжэй сабраў тое, што добра працуе і дома, і ў садку/школе: кароткія пацешкі (для гульняў з малымі), народныя прыказкі/прымаўкі пра сям’ю і простыя загадкі пра родных і хатнія рэчы. Дзе-нідзе выкарыстаў класічныя матывы, але тэксты сфармуляваныя па-беларуску і адаптаваныя для дзяцей.

Пацешкі (рытмічныя гульні і “пальчыкавыя” вершыкі)

1. Вось гэты — тата,
   гэты — мама,
   гэты — брат,
   гэта — сястра,
   а малы — я;
   разам — дружная сям’я!

2. Маміны ручкі — цёплае сонца,
   татыны — дом, што стаіць без канца;
   разам абдымем — і страхі прайдуць,
   у нашай сям’і ўсе радасць знайдуць.

3. Па падлозе ложак катаў: «цок-цок-цок»,
   мама кліча: «На вячэру, мой сынок!»
   Тата смяецца: «Стол гуртуе ўсіх,
   дзе сям’я — там гукаецца смех».

4. Дзеду — крэсла, бабулі — плед,
   унукам — казкі, печыва й мед;
   у хаце цёпла, бо тут любоў —
   яна ў нас галоўная зноў і зноў.

5. Наш гарбата пахне мятай,
   усіх збірае каля хаты;
   хто з усмешкай прыйдзе перш,
   той пачуе сто добрых верш.

6. Малога ўзялі «гарой-гарой»,
   мама — песню, тата — строй:
   «Раз-два-тры — падкіну крыху»,
   смех разліўся па ўсім дому.

7. Хлоп-хлоп-хлоп — ладкі ў лад,
   у сям’і парадак-лад;
   раз — абняліся, два — смяёмся,
   тры — ніколі не сваруёмся!

8. Дождж па даху: кап-кап-кап,
   у каструлі боршч бурчыць;
   мама з татам — наш парапап,
   дабратой хата грыміць.

Прыказкі і прымаўкі пра сям’ю

• У згодзе хата трымаецца.

• Дзе згода, там і бяда не страшная.

• Дом цёплы не дошкамі, а людзьмі.

• У гасцях добра, а дома лепш.

• Не тая маці, што нарадзіла, а тая, што вырасціла.

• Якія карані, такія і галіны (які род — такія дзеці).

• Добрая пара — хатзе ўпора.

• Свае людзі — свае судзі.

• Дзеткі — кветкі дома.

• Што ў дзіцяці пасееш, тое ў старэчы пажнеш.

• Муж з жонкай — адна скрынка: разам — сіла.

• Дзе павага, там і радасць жыве.

Загадкі пра сям’ю і дом (адказы — пасля працяжніка)

1. Клопатам цёплым усіх абдымае, хлеб спячэ, казку спявае. — Маці.

2. Цвік заб’е, кран падкруціць, кола паправіць ды ўсіх навучыць. — Тата.

3. Сівы мудрэц, казкі пра луг і жыта, унукаў любіць вадзіць у лета. — Дзед.

4. Варэнікі, шкарпэткі, плед — усяму дасць парадак і след. — Бабуля.

5. З ім і гульні, і хахаткі, часам з’есць твае шакаладкі. — Брат.

6. Я — сяброўка і парада, у косы банцік — а погляд рады. — Сястра.

7. Без мяне дом не адкрыць, але і не я магу там жыць. — Ключ.

8. Дзень і ноч варта мой — я ахоўнік хатні твой. — Дзверы.

9. На мне спяць малы і кіт, я мяккі, цёплы, люблю сагрэць. — Коўдра.

10. Не гавару, а ўсіх збіраю: як свісну — да стала клікаю. — Чайнік.

11. Дым без агню не бывае, а без мяне боршч не кіпіць. — Пліта/печ.

12. Я не святло, але гарыць, і кожны дом магу сагрэць. — Любоў.

13. Я квадратны, але не стола; без мяне ў хаце — цемната. — Акно.

14. У каструлі я гучу, кашу, суп пакачу. — Лыжка.

15. Што за дом без куткоў, а кожнаму ў ім свой кут? — Сям’я (або хатняя супольнасць).

Як выкарыстоўваць з дзецьмі (прыкладна і проста)

• Пальчыкавыя гульні: вершык №1 — праходзім па кожным пальчыку, у канцы «збіраем далоньку» як «сям’ю».

• Рытміка і рух: на «хлоп-хлоп-хлоп» (пацешка №7) пляскаем, на «раз-два-тры» — абдымкі.

• Моўныя заданні: пасля загадкі папрасіце назваць яшчэ 3 прадметы ў хаце на тую ж літару.

• Сямейны кола-рытул: перад вячэрай хто-небудзь чытае кароткую пацешку — усе па чарзе.

• Міні-інсцэніроўкі: раздайце ролі «мама/тата/дзед/бабуля» і прайдзіце загадкі як маленькі спектакль.

Калі вы мелі на ўвазе менавіта “прымаўкі/прыказкі”, я іх уключыў; калі патрэбна, магу падкінуць яшчэ падборку па ўзросце (3–4, 5–7, 8+), ці зрабіць плакат/карткі для друку з малюнкамі і адказамі.