Орфография мен орфоэпия дегеніміз не?

Орфография және орфоэпия – бұл тіл білімінің екі маңызды саласы, олардың әрқайсысы тілдің белгілі бір қырын зерттейді және реттейді.

Орфография

Орфография (грек тілінен «дұрыс жазу» деген мағына береді) – сөздерді дұрыс жазу ережелерінің жиынтығы. Бұл ережелер белгілі бір тілдің грамматикалық, фонетикалық және лексикалық заңдылықтарына негізделген. Орфография тілдегі жазу жүйесінің бірізділігін қамтамасыз етеді және дұрыс жазуды үйренуге мүмкіндік береді.

Орфографияның негізгі мақсаты:

1. Сөздердің дұрыс жазылуын қамтамасыз ету.
2. Сөйлеу тілін жазбаша түрде бірізділікке келтіру.
3. Жазба мәтіндерді оқуда түсінікті әрі айқын ету.

Мысалы:

• Қазақ тілінде «келе жатырмын» деп жазылады, бірақ кейбір жағдайларда «кележатырмын» деп біріктіріп жазуға болмайды. Бұл – орфографиялық ережеге сәйкес келеді.

Орфоэпия

Орфоэпия (грек тілінен «дұрыс айту» деген мағына береді) – сөздерді дұрыс айту ережелерін зерттейтін ғылым саласы. Орфоэпия ауызша сөйлеуде сөздерді дұрыс дыбыстау үшін қажет. Бұл тілдің дыбыстық мәдениетін сақтауға және тілдік қарым-қатынасты жақсартуға көмектеседі.

Орфоэпияның негізгі мақсаты:

1. Сөздердің дұрыс айтылуын реттеу.
2. Тілдің фонетикалық ерекшеліктерін сақтау.
3. Сөйлеу мәдениетін қалыптастыру.

Мысалы:

• Қазақ тілінде «Қазақстан» сөзі жазылуында осылай көрінеді, бірақ ауызша тілде «Қазағстан» деп айтылуы орфоэпиялық нормаға жатады.
• Тағы бір мысал – «барған едім» тіркесі. Жазуда осылай жазылғанымен, ауызша сөйлеуде «барғадем» деп айту қалыпты жағдай.

Орфография мен орфоэпияның байланысы

Бұл екі сала бір-бірімен тығыз байланысты, себебі олар тілдің жазбаша және ауызша түрлерін реттейді. Алайда, кейбір жағдайларда орфографиялық және орфоэпиялық нормалар бір-біріне сәйкес келмей жатады. Бұл көбінесе қазақ тілінің фонетикалық ерекшеліктерімен және жазба тілінің тарихи дамуына байланысты.

Қорытындылай келе, орфография – жазу ережелері, ал орфоэпия – айту ережелері. Екеуі де тіл мәдениетінің маңызды құрамдас бөліктері және сауатты сөйлеп, жаза білу үшін екеуін де меңгеру қажет.