1. Што абазначае дзеяслоў як часціна мовы? 2. Якая форма дзеяслова толькі называе дзеянне, але не мае форм часу, асобы і ліку?
3. Якія дзеянні абазначаюць безасабовыя дзеясловы? Прывядзіце прыклады такіх дзеясловаў.
4. У якой форме ўжываюцца назоўнікі пры непраходных дзеясловах?
5. Якія дзеясловы называюцца зваротнымі? Прывядзіце прыклады .
6. Якія чАсавыя формы маюць дзеясловы закончанага і незакончанага трывання?
7. Формы дзеясловў якога ладу выражаюць пабуджэнне да дзеяння?
Формы дзеясловаў якога ладу абазначаюць дзеянне, магчымае пры пэўных умовах? Прывядзіце прыклады.
8. Якімі спосабамі утвараюцца дзеясловы?

Што абазначае дзеяслоў як часціна мовы?

Дзеяслоў — гэта частка мовы, якая абазначае дзеянне, стан або працэс, які адбываецца ў пэўны час. Дзеяслоў уяўляе сабой дзеянне або яго стан у сувязі з яго аконцам, а таксама паказвае адносіны дзеяння да асобы, часу, ліку і роду. Напрыклад, у сказах "Я чытаю" або "Дзеці гуляюць" дзеясловы "чытаю" і "гуляюць" абазначаюць дзеянне.

Якая форма дзеяслова толькі называе дзеянне, але не мае форм часу, асобы і ліку?

Гэта форма непрыметнага дзеяслова (інфінітыў). Інфінітыў — гэта базавая форма дзеяслова, якая не паказвае часу, асобы, ліку або роду. Ён адказвае на пытанне "што рабіць?" або "што зрабіць?". Напрыклад: "чытаць", "пісать", "гуляць".

Якія дзеянні абазначаюць безасабовыя дзеясловы? Прывядзіце прыклады такіх дзеясловаў.

Безасабовыя дзеясловы абазначаюць дзеянні, якія не звязаны з канкрэтнымі асобамі, і не паказваюць на асобу або лік. Яны могуць выражаць дзеянні, якія адбываюцца ўсярэдзіне свету, або быць звязаны з апісаннем аб'ектаў ці падзей. Такія дзеясловы не маюць формы асобы. Прыклад безасабовых дзеясловаў:

• "Дождж ідзе."
• "Темна."
• "Снег выпаў."

У якой форме ўжываюцца назоўнікі пры непраходных дзеясловах?

Назоўнікі ўжываюцца ў родным склоне (як правіла) пры непраходных дзеясловах. Непраходныя дзеясловы не пераходзяць на аб'ект дзеяння, таму дзеяслоў у такіх выпадках не мае ўплыву на форму назоўніка. Напрыклад, у сказах "Я мару пра будучыню" або "Я займаюся спортам" назоўнікі "будучыня" і "спорт" стаяць у родным склоне.

Якія дзеясловы называюцца зваротнымі? Прывядзіце прыклады.

Зваротныя дзеясловы — гэта дзеясловы, якія ўказваюць на дзеянне, якое абвяшчаецца тым, хто яго выконвае. Для такіх дзеясловаў характэрна наяўнасць зваротнага займенніка "ся" (ці яго формы). Напрыклад:

• "Мы здзяйсняемся."
• "Ён цешыцца."
• "Я прачынаюся."

Якія чАсавыя формы маюць дзеясловы закончанага і незакончанага трывання?

Дзеясловы закончанага трывання ўжываюцца для выражэння дзеяння, якое завершана ў мінулым, або дзеяння, якое будзе завершана ў будучыні. Яны могуць мець такія часавыя формы:

• мінулы час: "зрабіў", "прайшоў"
• будучы час (пры ўмоўным або будучым выніку): "зраблю", "прачытаю"

Дзеясловы незакончанага трывання паказваюць дзеянне, якое адбываецца на працягу часу або не завершана, і маюць такія формы:

• мінулы час: "рабіў", "чытаў"
• цяперашні час: "робіць", "чытае"
• будучы час: "будзе рабіць", "будзе чытаць"

Формы дзеясловаў якога ладу выражаюць пабуджэнне да дзеяння? Формы дзеясловаў якога ладу абазначаюць дзеянне, магчымае пры пэўных умовах? Прывядзіце прыклады.

Формы імператыўнага ладу выражаюць пабуджэнне да дзеяння. Напрыклад:

• "Ідзі!" (пабуджэнне)
• "Пішы!" (пабуджэнне)

Формы умоўнага ладу абазначаюць дзеянне, якое магчыма пры пэўных умовах. Напрыклад:

• "Я б паехаў, калі б меў час."
• "Ён бы пайшоў, калі б ведаў."

Якімі спосабамі утвараюцца дзеясловы?

Дзеясловы ўтвараюцца:

• Ад слоў іншых частак мовы — праз прыметнікі або назоўнікі: "прыбраў" (ад "прыбраць"), "вучыцца" (ад "вучыцца").
• Чырвонае прымяненне — выкарыстанне прыставак, суфіксаў і іншых марфем для ўтварэння розных форм дзеясловаў: "прыбегчы", "прайсці".
• Складаная форма дзеясловаў — складанне дзвюх частак, як у формах будучага часу: "будзе чытаць", "пачне працаваць".